طی روزهای اخیر آلودگی هوای تهران از مرز هشدار رد شده و تهرانی‌ها به لحاظ کیفیت هوا شرایط خطرناکی را تجربه می‌کنند این درحالیست که تا چند روز گذشته شاهد بارش برف و باران فراوانی بودیم و از طرفی هم به نظر می‌رسد منع تردد از ساعت 21 تا 4 صبح باید باعث کاهش حمل و نقل و درنتیجه کاهش آلودگی هوا شود درحالی که گویا اینگونه نبوده و آلودگی وحشتناک تهران حاکی از این امر است.
بحران آلودگی هوا در تهران بی‌سابقه نیست و همه ساله باوجود خسارات و صدمات جبران ناپذیر بر سلامت، این بحران را پشت سر می‌گذاریم اما این بار در میانه کشمکش‌های سیاسی، پای یک عامل دیگر به میان آمده و آن استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌هاست. برخی مقامات استفاده از این سوخت به شدت خطرناک را تکذیب می‌کنند اما عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که بالاترین مقام مرتبط در این زمینه هست به صراحت اعلام کرده است: «ما نمی‌توانیم به صرف تولید برق، مازوت بدهیم و هوای شهر را به این روز بیاندازیم.»
کلانتری: استفاده از مازوت در نیروگاه‌های شرق تهران آزاد است
عیسی کلانتری در یک گفتگوی رادیویی با اشاره به مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها گفت: نیروگاه‌های شرق تهران می‌توانند از مازوت استفاده کنند اما نیروگاه‌های غرب تهران به‌دلیل اینکه با وزش باد، آلودگی‌ها وارد شهر می‌شود، حتماً باید از گاز استفاده کنند.
کلانتری تصریح کرد: دست ما در محیط زیست برای تعطیلی نیروگاه‌هایی که از سوخت مازوت استفاده می‌کنند، بسته است زیرا در این صورت با کمبودِ شدید برق مواجه خواهیم شد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ضمن ابراز تأسف از اینکه "نفت مازوتِ مازاد تولیدی را به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم صادر کنیم"، گفت: شرایطی ایجاد شده است که هیچ کشوری هم این نفت مازوت را حتی رایگان از ما دریافت نمی‌کند.
کلانتری همچنین از پیشنهاد جدید سازمان محیط زیست برای چگونگی استفاده از مازوت در نیروگاه‌ها و کارخانه‌های اطراف شهرهای بزرگ خبر داد و افزود: پیشنهاد دادیم که گازِ مورد نیاز کارخانجاتی که در نزدیکی شهرها قرار دارند، تأمین شود و فقط کارخانجات و نیروگاه‌هایی که فاصله زیادی با شهرها دارند، از سوختِ مازوت استفاده کنند.
او اضافه کرد: متأسفانه استفاده از سوختِ مازوت در کشور افزایش یافته که این سوخت، حاوی ذرات گوگرد بسیاری است و آلودگی هوا را نیز تشدید می‌کند.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: در گذشته مازوت صادر می‌شد اما در زمان حاضر صادرات آن به‌دلیل تحریم‌ها متوقف شده است اما در این شرایط هم مصرف نفت خامِ 25 درصد پالایشگاه‌های کشور به مازوت تبدیل می‌شود که این مقدار مازوت، مازاد بر نیاز کارخانجات است، به همین دلیل یا پالایشگاه‌ها باید تعطیل شوند یا اینکه اصلاً از مازوت استفاده نکنند.
کلانتری گفت: امروزه استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و کارخانه‌های سیمان نیز به عاملی برای آلودگی هوای شهرها تبدیل شده است که باید راهکارهایی برای آن با کمک دستگاه‌های دیگر پیدا کنیم.
او تصریح کرد: همزمان با افزایش مصرف گاز در بخش خانگی و در فصول سردِ سال، میزان مصرف مازوت در کارخانه‌های بزرگ و نیروگاه‌ها نیز افزایش می‌یابد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به معضل ریزگردها اشاره و تأکید کرد: در سال‌های گذشته ریزگردها نیز یکی از عوامل تأثیرگذار در آلودگی هوای شهرها بودند اما طبق برآوردهایی که داشته‌ایم، در سه سال اخیر ریزگرد با منشأ داخلی نداریم.
کلانتری همچنین به نقش آلودگی هوا در شیوع بیماری کرونا اشاره کرد و گفت: طبق تحقیقاتی که در کشور چین انجام شده است، به‌طور متوسط هر یک واحد افزایش آلودگی هوا در مترمکعب، 1.5 درصد در میزان ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، یکی دیگر از منابع آلودگی هوای شهرهای بزرگ کشور را استاندارد نبودن خودروهای دیزلی و گازوئیلی فرسوده دانست و خاطرنشان کرد: امروز شاهد تردد خودروهایی در سطح شهرهای بزرگ کشور هستیم که برخی از آنها در جنگ جهانی دوم تولید شده‌اند و حداقل استانداردهای زیست‌محیطی را ندارند.
پیرو این صحبت‌ها و به هشدار رسیدن وضعیت آلودگی هوا و به خطر افتادن سلامت مردم؛ مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی شورای شهر تهران طی تذکری در خصوص وضعیت آلودگی هوا تهران از رئیس قوه قضائیه خواست کرد به این موضوع ورود پیدا کند.
مجید فراهانی: رئیس قوه قضاییه اجازه ندهند با حکم احدی از مسئولان سلامت شهروندان به خطر بیفتد
مجید فراهانی، رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی شورای شهر تهران در جریان دویست و شصت و یکمین جلسه علنی شورای شهر تهران طی تذکری در خصوص وضعیت آلودگی هوا تهران گفت: سالانه هزاران ایرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند و تنها طی هفته گذشته شاخص آلودگی هوا تهران هر روزه در وضعیت قرمز و بالای 140 بوده است.
او افزود: در حال حاضر این شاخص بر روی عدد 152 قرار گرفته است و امروز و فردا احتمال رسیدن آن ها به بالای 160 و شرایط بسیار خطرناک وجود دارد.
فراهانی تصریح کرد: در شرایط جدید همه آمارها نشان می دهد که سوخت مازوت در صنایع و نیروگاه های اطراف تهران از یک سو و گازوئیل در دیزل ها و کامیون ها جمعا نزدیک به 60 درصد حجم آلودگی هوا شهر و استان تهران است.
عضو شورای شهر تهران افزود: مازوت آلوده ترین سوخت فسیلی میان تقطیر از نظر دی اکسید گوگرد و ذرات معلق است و مقدار سولفور موجود در گازوئیل بنا به گفته رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست بیش از 20 برابر مجاز و بالای 1000 است.
او تاکید کرد: حال چگونه است که بنا به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، معاون دادستان محترم بخشنامه کرده است که مانع مصرف مازوت در نیروگاه ها نشوید؟ از حضرت آیت الله رئیسی؛ ریاست محترم قوه قضائیه درخواست می کنم با ورود به مسئله اجازه ندهند با حکم احدی از مسئولان سلامت شهروندان به خطر بیفتد.
عضو شورای شهر تهران افزود: مدیریت کاهش آلودگی هوا امروز نیازمند عزم جدی سران سه قوه و تشکیل جلسات اضطراری و فوری در سطوح عالی دولت، قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی است.
فراهانی در پایان گفت: لذا به عنوان نماینده شریف مردم تهران در اجرای بند 3 ماده 80 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی مصوب ۱۳۷۵ و اصلاحات بعدی آن از روسای سه قوه معزز قضائیه، مجریه و مقننه می خواهم با تشکیل جلسه فوری سه قوه و اتخاذ تصمیم عاجل از سلامت و حق حیات شهروندان در برابر آلودگی هوا که این روزها در بالاترین سطح خود قرار دارد، صیانت کنند.
به دنبال تذکرات اعضای شورای شهر نسبت به سوزاندن مازوت و آلودگی هوا، حسینی میلانی هم از قوه قضائیه خواست مازوت سوزی را مورد بررسی قرار دهد و دادستان درخصوص مازوت سوزی شفاف سازی کند.
حسینی میلانی: قوه قضائیه و کمیسیون اصل۹۰ به بحث آلودگی هوا ورود کنند/دادستان مازوت سوزی را شفاف سازی کند
سید آرش حسینی میلانی، عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران در دویست و شصت و یکمین جلسه صحن علنی شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به وضعیت آلودگی هوای تهران گفت: در شرایط بحرانی آلودگی هوا قرار داریم و شورا به عنوان مدافع حقوق عامه باید نسبت به این موضوع واکنش داشته و اعتراض کند. تعدد اعتراضات و تذکرات امروز نیز این مسئله را نشان می‌دهد.
او با بیان اینکه از قوه قضائیه می‌خواهم نسبت به این موضوع توجه ویژه داشته باشد، تصریح کرد: دادستان به عنوان مدعی‌العموم باید حقوق عامه را پیگیری کند و بحث مازوت‌سوزی را به شکل شفاف مورد رسیدگی قرار دهد. همچنین از کمیسیون اصل ۹۰ مجلس می‌خواهم به موضوع آلودگی هوا ورود کرده و این موضوع را نه فقط در تهران بلکه در سطح کشور و سایر شهرها هم پیگیری کند.
این عضو هیات رئیسه شورای شهر تهران ادامه داد: شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز سنجش دی اکسید گوگرد را براساس سنجنده‌های ماهواره‌ای در منطقه شهر تهران و استان‌های مجاور شروع کرده و اطلاعات به دست آورده از طریق سنجنده ماهواره‌ای را در اختیار افکارعمومی قرار دهد. متاسفانه اطلاعات دودکش‌های کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها منتشر نمی‌شود تا از وضعیت آگاه شویم در حالی که مهمترین داده برای شناسایی این آلودگی از طریق پایش آنلاین از دودکش‌ها انجام می‌شود.
مسعود تجریشی: خواسته‌ایم به سرعت جلوی مازوت سوزی گرفته شود
مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست گفته است: به‌نظر می‌رسد با سرد شدن هوا و فشار روی منابع گاز کشور و افزایش مصرف خانگی، منابع ثابت آلاینده هوا به‌صورت پراکنده از سوخت مازوت استفاده کرده‌اند برای مثال واحدهای ریخته‌گری در تهران طی روزهای اخیر سوخت مازوت مصرف کرده‌اند همچنین از روزهای ابتدایی هفته گذشته تعدادی از نیروگاه‌ها در تهران نیز به سمت مازوت‌سوزی رفته‌اند به همین دلیل ما به دادستانی نامه زده و خواسته‌ایم که به‌سرعت جلوی این اقدام گرفته شود.
دروانفسای اینکه اعضای شورای شهر تهران، مسئولین محیط زیست هرکدام یک حرفی می‌زنند و عده ای مازوت سوزی را تکذیب و عده‌ای تایید می‌کنند، نظر فعالیت محیط زیست چیز دیگریست به گونه‌ای که محمد درویش می‌گوید اگر وزارت نفت و دولت توجهی به هشدارها نمی‌کنند، کلانتری باید به احترام مردم استعفا کند.
محمد درویش، فعال محیط زیست در گفت‌وگویی با اشاره به آمار روزهای آلوده و پاک در سال‌های اخیر گفت: از ابتدای سال درگیر پاندمی کرونا بودیم و به همین دلیل تمامی مراکز پرتردد همچون سینماها، پاساژها و گالری‌ها یا تعطیل بودند یا میزان کمی تردد داشتند. از طرف دیگر مدارس، دانشگاه‌ها و مهدکودک‌ها هم تعطیل بودند؛ همچنین اغلب رستوران‌ها و مراکز فرهنگی و حتی هتل‌ها. در واقع کمترین میزان تردد ممکن امسال در تمام دنیا اتفاق افتاد. به همین دلیل هم تعداد روزهای هوای پاک امسال نسبت به سال‌های گذشته در تمامی کشورهای جهان افزایش پیدا کرد اما تنها استثنا در جهان ایران بود.
او افزود: در گزارشی که روز شنبه ۱۳ دی‌ماه پیروز حناچی شهردار تهران منتشر کرد مشخص شد که تعداد روزهای هوای پاک تهران تا ابتدای دی‌ماه تنها ۱۵ روز بوده است. در حالی که این رقم در سال قبل ۲۵ و در سال ۹۷ هم ۲۸ روز بوده است؛ یعنی به جای اینکه در شرایط همه‌گیری کرونا، تعطیلی‌ها و کاهش ترددها اوضاع بهتر شود، بدتر هم شد. از سوی دیگر اگر به تعداد روزهای هوای ناسالم تهران هم نگاه کنیم، باز آمار گویای خبر بدی است. در سال ۹۷، ۵۹ روز هوای ناسالم داشتیم و در سال گذشته هم ۶۱ روز اما این رقم هم امسال با افزایش عجیب به ۸۴ روز رسید.
درویش معتقد است کرونا از جهاتی به نفع مدیران هم شده است و می‌گوید: فرسودگی ناوگان عمومی و همچنین ناامن بودن این وسایل نقلیه که در شرایط کرونا مردم به آن اعتماد نکردند و در غیاب فاصله‌گذاری اجتماعی دقیق حجم زیادی از مردم نتوانستند از این ناوگان استفاده کنند از دیگر عوامل به وجود آمدن شرایط فعلی است. به خاطر اینکه مردم ریسک ابتلا به کرونا را نپذیرفتند و ترجیح دادند از خودروهای شخصی خود استفاده کنند. چون ما باز هم نیامدیم از تجربه جهانی استفاده کنیم تا از چالش ویروس کرونا به عنوان فرصتی برای تغییر در مبلمان شهری بهره بریم. به بهانه‌های مختلف آن را پشت گوش انداختیم و حالا با وضعیت فعلی روبه‌رو شده‌ایم. با صراحت می‌گویم که اگر امسال ما با همه‌گیری ویروس کرونا مواجه نشده بودیم، شاید تلفات آلودگی هوا به ۲۰۰ هزار نفر می‌رسید. شاید مجبور می‌شدیم شهرهایی مثل تهران، مشهد، اصفهان و اراک را از سکنه خالی کنیم. در واقع پاندمی به ما کمک کرد چون مدیران ما که هنری جز تعطیلی و دورکاری نداشتند.
او ادامه داد: با توجه به اینکه تعطیلی سبب می‌شود ادارات دولتی تعطیل شوند، ترددها هم کاهش می‌یابد و کاهش تردد به معنای کاهش آلاینده‌های گازی و ذرات معلق در هواست. طبق آمار، ۸۲.۹ درصد آلاینده‌های گازی و ۶۰.۸ درصد ذرات معلق را منابع متحرک تولید می‌کنند. اتفاقاً باید حواس‌مان باشد که عده‌ای از مافیای خودروسازی در حال سوءاستفاده از شرایط فعلی هستند و مدام درباره مازوت می‌گویند تا صنایع به شدت آلاینده خودشان را تبرئه کنند. اما ماجرای مازوت نباید سبب شود که ما موضوع مافیای خودرو و موتورسیکلت را فراموش کنیم.
این فعال محیط زیست با اشاره به قانون هوای پاک گفت: در قانون هوای پاک ۱۴ نهاد مسئول شدند که به بهبود هوای کلانشهرهای کشور کمک کنند، اما نهاد اصلی مرجع ناظر و نهادی که مسئول است گزارش دهد که آیا این ۱۴ نهاد به وظیفه خود عمل می‌کنند یا نه سازمان حفاظت محیط‌زیست است. این سازمان باید به صورت رسمی در هیات دولت و رسانه‌ها حاضر شود و بگوید که این ۱۴ نهاد کجا، چرا و چگونه مقصر بوده‌اند؟ اینجاست که توپ در زمین رئیس‌جمهور می‌افتد که آیا رئیس‌جمهور مطابق قانون با نهادهایی که از قانون تخطی کرده‌اند برخورد می‌کند یا خیر؟ آنها را جریمه می‌کند، به آنها هشدار می‌دهد یا نه؟
محمد درویش در پایان تاکید کرد: اما اینکه سازمان محیط‌زیست هرچند وقت یک بار بگوید که ما هشدار دادیم اما نشد، عدم نظارت درست را نشان می‌دهد. چنین توجیهی به هیچ عنوان قابل قبول نیست. این سازمان باید بگوید کجا، چه زمانی و چند بار هشدار رسمی و قانونی به آنها داده است. مگر می‌شود که وزارت نفت این کشور بدون هماهنگی با ریاست‌جمهوری و دولت همچنان از مازوت استفاده کند؟ آیا آقای کلانتری این هشدار را داده است؟ اگر این کار را کرده و وزارت نفت و رئیس‌جمهور به آن هیچ توجهی نمی‌کند، معنی ساده این پیام این است که ما اساساً به سازمانی تحت عنوان محیط زیست نیاز نداریم. حداقل آن‌قدر شرافت داشته باشیم که به مردم بگوییم ما هشدارها را دادیم و کسی به حرف ما توجه نکرد، برای همین هم استعفا می‌کنیم. اگر یک بار یک مقام رسمی به احترام مردم چنین کاری انجام دهد، چنین فاجعه‌ای رخ نمی‌دهد اما متاسفانه همه آنها میز و صندلی خود را بیشتر از مردم و سرزمین‌شان دوست دارند.
اسماعیل کهرم، متخصص حوزه محیط زیست و مشاور پیشین سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با خبرنگار برنا درخصوص اینکه حمل و نقل چقدر در آلودگی هوا موثر است؟ گفت: باوجود اینکه از ساعت 21 تا 4 صبح منع تردد قرار دادند اما همچنان ترافیک بیداد و می‌کند و ماشین‌ها هم داخل تهران و هم خارج از شهر در حال حرکت هستند و مانند قبل 3 میلیون اتومبیل به علاوه موتورسیکلت تولید آلودگی می‌کنند و همچنان سهم خود را در ایجاد آلودگی دارند اما مشکل اصلی ما در روزهای اخیر سوزاندن مازوت است که باعث شده با این حجم از آلودگی هوا مواجه شویم.
او افزود: باوجود اینکه هر کسی یک حرفی می‌زند اما سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده مازوت مصرف می‌شود و اتفاقا در حال حاضر بوی نفت در هوا قابل استنشاق است و من صد در صد معتقدم این آلودگی ناشی از سوزاندن مازوت است.
کهرم تصریح کرد: در لوله نفت، ابتدا سوخت جت سپس گازوئیل، نفت سفید و سایر سوخت‌ها را جدا می‌کنند تا اینکه به آخرین مرحله یعنی مازوت می‌رسند که آلاینده‌ترین سوخت محسوب می‌شود، در گذشته 15 میلیارد لیتر به امارات سوخت می‌فرستادیم و 5 میلیارد لیتر هم خودمان مصرف می‌کردیم اما از وقتی امارات نخرید تمام این مازوت‌ها روی دستمان ماند و چون نمی‌توان در زمین دفن کرد، در هوا سوزاند یا دریا ریخت پس آنها را در نیروگاه‌ها می‌سوزانند.
این فعال محیط زیست در ادامه با اشاره به راه حل از بین بردن صحیح مازات‌ها گفت: باید روابط خود را با دنیا بهتر کنیم و اجازه ندهیم این مازوت‌ها روی دستمان بماند چرا که این اتفاق وقتی رخ داد که امارات دیگر از ما مازوت نخرید و مجبور شدیم در نیروگاه‌ها بسوزانیم و دود به ریه‌های مردم تزریق کنیم.
کهرم در پایان با بیان آسیب‌ها و ضررهای مازوت برای سلامتی گفت: مازوت به طور قطع سرطان زاست چرا که خاک، آب، گیاهان و.. را مسموم می‌کند و اجازه نمی‌دهد پوشش گیاهی فتوسنتز کند بنابراین هم برای عناصر محیطی هم برای انسان‌ها بسیار خطرناک و آسیب زاست.
با جان مردم بازی نکنید!
در نهایت، سوزاندن سوخت مازوت در نیروگاه‌های اطراف تهران در حالی تایید و تکذیب می‌شود که نشانه‌هایی از وجود آن در مناطقی از شهر تهران دیده شده بنابراین ابهاماتی در مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌های اطراف تهران وجود دارد که نیازمند پاسخ‌گویی و رفع ابهامات در این باره از سوی مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست است و باید به صراحت میزان مصرف سوخت آلاینده و سرطان‌زای مازوت مشخص شود و اقدام جدی برای مقابله با آن انجام شود چون قصه فقط به آلودگی هوا ختم نمی‌شود و اینجا صحبت از سلامتی و جان مردم است، مردمی که هم با کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند و هم نفس خود را به سختی از بین اینهمه آلودگی بیرون می‌کشند.
منبع: برنا