محققان انستیتو تراساکی به ریاست علی خادم حسینی، پژوهشگر ایرانی یک مدل کبد روی تراشه ابداع کرده‌اند که پیشرفت کامل بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) را تقلید می‌کند.
کبد چرب غیر الکلی یکی از فراگیرترین بیماریهای مزمن کبد در سراسر جهان است. حدود ۳۰ درصد شهروندان کشور‌های توسعه یافته و ۲۵ درصد مردم آمریکا به این بیماری دچار هستند. عواملی مانند چاقی مزمن، دیابت، کلسترول بالا و عادت‌های بد غذا خوردن احتمال ابتلاء به این بیماری را افزایش می‌دهند، هرچند احتمال ابتلای افراد به NAFLD بدون این عوامل نیز وجود دارد.
به طور معمول مقدار اندکی چربی در کبد وجود دارد، اما اگر مقدار آن ۵ درصد یا بیشتر باشد، فرد به کبد چرب غیرالکلی مبتلا است و باید برای اجتناب از پیشرفت بیماری اقداماتی انجام دهد. در بدترین شرایط کبد چرب غیرالکلی به تورم و التهاب کبد، فیبروسیس یا اسکار کبد، از کارافتادن یا سرطان کبد منجر می‌شود.
در همین راستا گروهی از محققان انستیتو تراساکی یک مدل تراشه روی کبد چند سلولی و ساختار یافته ابداع کرده‌اند که کل فرایند پیشرفت بیماری کبد چرب غیرالکلی را تقلید می‌کند. این مدل شامل هر ۴ نوع سلول انسانی است که در فرایند توالی بیماری درگیر هستند و عبارتند از: سلول‌های کوپفر، سلول‌های اندوتلیال، سلول‌های ستاره‌ای کبد و سلول‌های هپاتوسیت.
این سلول‌ها با هم ترکیب شده و به عنوان ریزبافت‌هایی چند سلولی در طیفی از میکروول‌های (microwell) هرمی شکل رشد کردند. تعداد و نسبت سلول‌ها برای تولید ریزبافت‌هایی با بهترین شکل، انطباق داده شدند تا به این ترتیب مواد مغذی و اکسیژن در آن‌ها شبیه بافت واقعی کبد باشد. در مرحله بعد ریزبافت‌ها درون یک ماده ژلاتینی محصور شدند تا با ساختار و فعل و انفعالات سلول به سلول بافت‌های کبدی کاملاً بیشتر مطابقت داشته باشند.
تیم تحقیقاتی در آزمایش‌های خود از مدل کبد روی تراشه چند سلولی استفاده کردند که برای تأیید نقش سلول‌های ستاره‌ای در بیماری کبد چرب غیر الکلی طراحی شد. طبق نتایج به دست آمده، به نظر می‌رسد سلول‌های ستاره‌ای در تشکیل رگ‌های خونی، تولید ترکیبات واکنش شیمیایی و تا حدی در تجمع اسید‌های چرب نقش دارند.
همچنین محققان متوجه شدند احتمالاً سلول‌های ستاره‌ای با سلول‌های کوپفر و سایر سلول‌های کبدی تعامل دارند تا نوع خاصی از مولکول‌های سیگنال دهنده را بسازند. تمام این رویداد‌ها بخش‌هایی مهم از سیر کامل پیشرفت بیماری کبد چرب غیر الکلی است.
علاوه بر آن محققان انستیتو تراساکی تأثیرات افزودن اسید چرب به مدل خود را نیز بررسی کردند. نتیجه این آزمایش نشان داد وجود این اسید‌ها و سلول‌های ستاره‌ای فعال واکنش‌های التهابی کبد را تسریع می‌کند و همچنین تولید پروتئین‌های فیبروتیک را افزایش می‌دهد. در نتیجه قابلیت تقلید فرایند پیشرفت کبد چرب غیر الکلی در این مدل بیش از پیش تأیید شد.
علی خادم حسینی در این باره می‌گوید: مدل‌های چند سلولی که در اینجا توضیح داده شده نمونه‌ای از سطح فعالیت‌هایی است که ما برای توسعه مدل‌های فیزیولوژی شخصی سازی شده، انجام می‌دهیم. این فناوری به کشف درمان برای این بیماری شایع و احتمالاً مرگبار کمک می‌کند.
منبع : خبرگزاری صدا و سیما