در هنگام بروز همه‌گیری کرونا بیمارستان‌ها به عنوان خط مقدم سیستم درمانی در مواجهه با این بحران قرار گرفتند. مدیران و سیاست‌گذاران سلامت در ایران، هرچند تجربه بحران‌هایی مانند جنگ، سیل و زلزله را داشتند؛ اما اپیدمی یک بیماری عفونی را تجربه نکرده بودند.
شناسایی چالش‌های بیمارستان‌ها همراه با راهکارها و اقدامات مؤثر اجرا شده توسط آن‌ها در مواجهه با بحران‌های بیولوژیکی، می‌تواند نقشه راهی برای برنامه‌ریزی‌ها در جهت مدیریت بحران در آینده باشد. توانمندی‌ها، محدودیت‌ها و نقاط ضعف در هر بیمارستان باید شناسایی شود تا با بالا بردن توان کاری و استانداردها، آمادگی بیشتری را برای مقابله با بحران و کاهش آثار مخرب آن داشته باشند.
مطالعه تجربیات افرادی که در زمان بروز بحران مسئولیت داشتند، یکی از شیوه‌های بررسی کارایی برنامه مدیریت بحران و نقاط ضعف و قوت آن است.
به همین منظور و با توجه به اهمیت و ویژگی‌های خاص این بحران، پژوهشگران با انجام یک مطالعه چالش‌ها و راهکارهای بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران را در مواجهه با بحران همه‌گیری کووید-۱۹ مورد بررسی قرار دادند.
برای انجام این پژوهش کیفی که از اوایل بروز و شیوع همه‌گیری در کشور انجام شد، پژوهشگران با ۲۲ نفر از افراد موثر در مدیریت این بیماری در دانشگاه علوم پزشکی تهران، مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام دادند.
این مصاحبه‌ها به صورت حضوری و مجازی از طریق نرم‌افزارهای ارتباطی مانند اسکایپ و واتساپ، با افراد درگیر در مدیریت بحران همه‌گیری کووید-۱۹ که در دوران پاندمی در سمت‌های مختلف مانند عضو کمیته بحران دانشگاه، معاون دانشگاه، رئیس دانشکده، پزشک متخصص، مترون (مدیر خدمات پرستاری)، سوپروایزر و مسئول بخش، انجام شد.
در این مطالعه عنوان شد که چالش‌های مدیریتی که مصاحبه‌کنندگان به آن‌ها اشاره می‌کردند، شامل موارد زیر بود:
- غافلگیری و عدم آمادگی برای مواجهه با اپیدمی؛
- تاخیر در تصمیم‌گیری‌ها و عدم برانگیخته شدن حساسیت در مسئولین؛
- مواجهه همه بیمارستان‌ها با مراجعات کرونا؛
- تامین و کنترل میزان مصرف تجهیزات حفاظتی و دارو؛
- بررسی اصالت و استاندارد بودن وسایل حفاظتی و دارو؛
- هجوم نیروهای داوطلب و ساماندهی داوطلبین؛
- چالش بررسی بهداشتی و استاندارد بودن غذاها، آب‌میوه‌ها و وسایل بهداشتی اهدایی؛
- دشواری تصمیم‌گیری در بحران به دلیل نداشتن زمان و مستندات کافی؛
- چالش تامین مالی.
چالش‌های نیروی انسانی در بیمارستان‌ها
چالش‌های نیروی انسانی که بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران با آن مواجه بودند، موارد زیر را در بر می‌گرفت:
- وجود مقاومت در افراد در برابر تغییرات غیر منتظره؛
- استرس و ترس نیروها از ابتلا به ویروس در بیمارستان‌ها؛
- تجویزهای خارج از فهرست دارویی توسط پزشکان؛
- عدم تمایل برخی نیروها برای حضور در محل کار در روزهای ابتدایی بیماری؛
- افزایش بار کاری نیروی انسانی متخصص؛
- کمبود نیروی انسانی متخصص؛
- مسائل روان‌شناسی در تیم درمان و بیماران.
چالش‌های بخش آموزش و پژوهش
در بخش آموزش، «تعطیل شدن آموزش‌های بالینی»؛ مهم‌ترین چالش این بخش بود. همچنین «اعتراض گسترده فراگیران علوم پزشکی» و «استفاده از بعضی فراگیران در زمینه غیر آموزش تخصصی آن‌ها»، دیگر چالش‌های این بخش بود.
بر اساس نظر شرکت‌کنندگان در این مطالعه، بخش پژوهش نیز با چالش‌هایی مانند دشواری رعایت ضوابط علمی و اخلاقی، تعدد پژوهش‌های بالینی برای راستی‌آزمایی درمان‌های گیاهی و مشکلات جمع‌آوری داده‌های الکترونیک مراجعین، مواجه بود.
راهکارهای انجام شده برای مدیریت این بحران
به گفته شرکت‌کنندگان در این مطالعه؛ استفاده از تبلیغات رسانه‌ای برای تقدیر از کادر درمان، مهم‌ترین اقدامی بود که در حوزه نیروی انسانی انجام گرفت. همچنین جداسازی بخش‌های کرونا برای ایزوله کردن بیماران، مهم‌ترین اقدام در حوزه بالینی در بیمارستان‌ها بود.
سایر راهکارهای موثر در حوزه بالینی شامل موارد زیر بودند:
- ایزوله‌سازی تجهیزات؛
- ارائه خدمات پزشکی مجازی برای ارتباط با بیماران الکتیو؛
- شناسایی مراجعین مشکوک از بدو ورود و تریاژ دو لایه؛
- مدیریت ملاقات‌گنندگان و
- فراهم‌کردن امکانات قرنطینه برای مبتلایان.
راهکارهایی برای برقراری ارتباطات به صورت ایمن و موثر در طول دوره اپیدمی:
- به اشتراک گذاشتن تجربیات از طریق فضای مجازی؛
- دادن آمار و گزارش روزانه به پرسنل؛
- آموزش و اطلاع‌رسانی مداوم از منابع معتبر.
عضو هیأت علمی ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: مطمئن هستم واکسن‌های ایرانی می‌توانند جایگزین دُز دوم واکسن‌های خارجی کرونا شوند.
به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و سلامت گروه علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما، خانم دکتر طلعت مختاری آزاد در گفتگوی تلویزیونی گفت: در ابتدا تصور می‌کردیم ویروس کرونا نمی‌تواند تغییر کند، اما اکنون می‌بینیم این ویروس دائم در حال تغییر است.
عضو هیأت علمی ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه واکسن‌های ساخته شده در دنیا بر اساس همان ویروس اولیه ساخته شده‌اند، ادامه داد: این واکسن‌ها بر ویروس‌های تغییر یافته نیز تأثیر دارند.
خانم دکتر مختاری آزاد گفت: اثبات این موضوع از نظر علمی سخت است که کسی به کرونا مبتلا شده باشد و دوباره مبتلا شود یا واکسن زده باشد و دوباره به بیماری مبتلا شود.
وی افزود: واکسن جلوی بیماری شدید، بستری شدن و مرگ را می‌گیرد، اما ممکن است فرد دچار عفونت شود.
خانم دکتر مختاری آزاد با بیان اینکه مطمئن هستم واکسن‌های ایرانی می‌توانند جایگزین دوز دوم واکسن‌های خارجی شوند، گفت: همکاران من منتظر واکسن ایرانی هستند، چون سابقه بسیار خوبی دارد.
عضو هیأت علمی ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: اگر فاصله میان تزریق دوز اول و دوم یک یا دو هفته اضافه شود مشکلی ایجاد نخواهد شد و این بر اساس تجربه‌ای است که در دیگر کشورها به دست آمده است.
خانم دکتر مختاری آزاد گفت: حتی اگر از دو واکسن متفاوت برای تزریق در دوز اول و دوم استفاده شود مشکلی ایجاد نمی‌کند.
وی افزود: خیلی زود است که بگوییم هر سال باید واکسن کرونا را تزریق کنیم.
خانم دکتر مختاری آزاد گفت: به دلیل متفاوت بودن بیماری آنفلوانزا و کرونا می‌توان هم واکسن آنفلوانزا و هم کرونا را تزریق کنیم.
عضو هیأت علمی ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: هیچ واکسنی صد درصد بی خطر نیست بلکه موضوع هزینه فایده است و اینکه واکسن عوارض جانبی بسیار پیچیده‌ای نداشته باشد.
منبع : خبرگزاری صدا و سیما